Ukraina Słobodzka
Państwa |
| ||
---|---|---|---|
Stolica | |||
Położenie na mapie![]() | |||
| |||
|
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Sloboda_Ukraine_1764.png/290px-Sloboda_Ukraine_1764.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Ukraine_1740_kossaks_map.svg/290px-Ukraine_1740_kossaks_map.svg.png)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/RussianEmpireMap1800-36-SlobodskayaUkrainskayaProvince.jpg/290px-RussianEmpireMap1800-36-SlobodskayaUkrainskayaProvince.jpg)
Ukraina Słobodzka (ukr. Слобідська Україна; ros. Слободская Украина) (znana także jako Słobodszczyzna) – kraina historyczno-geograficzna na pograniczu północno-wschodniej Ukrainy i południowo-zachodniej Rosji. Były to ziemie wchodzące w skład Carstwa Rosyjskiego, na których formowały się służące carowi półautonomiczne pułki kozackie. Na terenach tych prowadzone było także od połowy XVII wieku osadnictwo chłopów ukraińskich z terenów Prawobrzeża.
Terytorium
Ziemie Ukrainy Słobodzkiej leżą obecnie na terenie obwodów obwodu charkowskiego (większa część), sumskiego, ługańskiego i donieckiego Ukrainy i obwodów kurskiego, biełgorodzkiego (iwanowskiego) i woroneskiego Federacji Rosyjskiej. Głównym miastem części ukraińskiej jest Charków.
Ukraina Słobodzka graniczyła na zachodzie z Hetmanatem, na południu z Zaporożem i Chanatem Krymskim, na północy z Ziemią Moskiewską, na wschodzie granicę stanowił Don.
Obejmowała część Wyżyny Środkoworosyjskiej, sąsiadującą z nią Wyżynę Doniecką, południowo-wschodnią część Niziny Naddnieprzańskiej, oraz niewielką część Wyżyny Donieckiej.
Osadnictwo
Na skutek zniszczeń związanych z walkami prowadzonymi w trakcie Powstania Chmielnickiego na Słobodszczyznę zaczęła przenosić się ludność z należącego do Rzeczypospolitej Prawobrzeża. Na skutek tej kolonizacji powstały takie miejscowości jak Ostrogsk nad Cichą Sosną, Ochtyrka, Caroborysów, Gorodne, Lebiedyn, Boromla, Kołontajów, Krasnyj Kut założony przez osadników z Korsunia. W 1665 roku osadnicy założyli zaś miasteczko Marefa, a potem Żmijów. Najbardziej znanym miastem z tego terenu jest obecnie Charków, które założyło około 1654 roku trzydzieści siedem rodzin. Fakt zakładania miast przez ludność z terenów Ukrainy Prawobrzeżnej potwierdza toponimia – wiele nazw nowo zakładanych miejscowości jest identyczna z nazwami istniejących miejscowości na Ukrainie Prawobrzeżnej. Kolonizacja ukraińska wzmogła się jeszcze w latach 70. XVII wieku, gdy trwała wojna Rzeczypospolitej z Turcją. Kolonizacja moskiewska z północy była prowadzona równolegle, w związku z czym zdarzało się, że obok siebie funkcjonowały dwie miejscowości o tej samej nazwie zakładane przez osadników moskiewskich (rosyjskich) i ukraińskich (kozackich).
W latach 80. XVII wieku w związku z powodami ekonomicznymi i utrudnieniami na polu religijnym związanym z różnicami prawosławia moskiewskiego i ukraińskiego, rozpoczął się proces „ucieczki” osadników na Prawobrzeże, co miała powstrzymywać m.in. Linia Izjumska[1].
Administracja
Ukraina Słobodzka od lat 80. XVII wieku była podzielona na pięć terytoriów pułkowych:
- pułk sumski (Sumy)
- pułk charkowski (Charków)
- pułk ochtyrski (Ochtyrka)
- pułk izjumski (Izjum)
- pułk ostrogoski (Ostrogożsk)
Całość terytorium podporządkowane było wojewodzie biełgorodzkiemu.
Fortyfikowanie
Tereny te Moskwa zabezpieczała poprzez budowę linii obronnych, najpierw była to ufortyfikowana Linia biełgorodzka z 2 ćwierci XVII wieku, potem Linia Izjumska w latach 80. XVII w., a potem wraz z przesuwaniem się kolonizacji na południe Linia ukraińska na pocz. XVIII w. Linie te miały za zadanie powstrzymywać najazdy Tatarów z Chanatu krymskiego, które podążały na Moskwę m.in. szlakiem murawskim, kałmuckim i izjumskim. Z uwagi na stałe zagrożenie najazdami tatarskimi wiele miast Ukrainy Słobodzkiej miało fortyfikacje bastionowe.
Likwidacja autonomii
Struktura słobodzkich pułków kozackich została zlikwidowana przez Moskwę w 1765 roku, ich terytorium przekształcone w gubernię słobodzko-ukraińską ze stolicą w Charkowie, a starszyznę kozacką Słobodszczyzny włączono do rosyjskiego systemu rang.
Miasta
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/%D0%92%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8F_%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0.jpg/220px-%D0%92%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D1%8F_%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0.jpg)
Najludniejsze miasta na Ukrainie Słobodzkiej współcześnie:
miasto | populacja (2016)[2] | państwo | obwód | |
---|---|---|---|---|
1. | ![]() | 1 449 732 | ![]() | charkowski |
2. | 267 633 | ![]() | sumski | |
3. | ![]() | 159 445 | ![]() | doniecki |
4. | ![]() | 114 437 | ![]() | doniecki |
5. | ![]() | 76 599 | ![]() | doniecki |
6. | ![]() | 62 680 | ![]() | woroneski |
7. | ![]() | 49 727 | ![]() | charkowski |
8. | ![]() | 48 645 | ![]() | sumski |
9. | ![]() | 38 566 | ![]() | biełgorodzki |
10. | ![]() | 34 104 | ![]() | biełgorodzki |
Uwagi
- ↑ Miasto jest także częścią Słowiano-Serbii.
- ↑ Miasto traktowane także jako część Ukrainy Lewobrzeżnej, jako przynależne do województwa kijowskiego Korony Królestwa Polskiego do 1647 roku.
Przypisy
Bibliografia
- Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, przeł. Anna Babiak-Owad, Katarzyna Kotyńska, Warszawa 2011 Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9.
- Маслійчук В., Слобідська Україна, Київ 2008.
- Багалій Д. І., Історія Слобідської Укаїни, Харків 1990.
- Сумцов М., Слобожане, Харків 2002.
- Юркевич В., Еміграція на схід і залюднення Слобожанщини за Б. Хмельницького, Київ 1932.
- Serczyk A. W., Historia Ukrainy, Wrocław 2001, s. 114–117; s. 136–138; s. 159–160.
- p
- d
- e
|
- VIAF: 235657652
- Britannica: topic/Sloboda-Ukraine
- БРЭ: 3625713